Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος
Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται σε μια εποχή αόριστη ιστορικά, όπως όλα τα παραμύθια, και σε τόπους φανταστικούς που ανήκουν επίσης σε έναν κόσμο συμβατικό. Ο Ερωτόκριτος ερωτεύεται την Αρετούσα, κόρη του βασιλιά της Αθήνας. Η Αρετούσα γοητεύεται από τα τραγούδια που της λέει ο νέος κάτω από το παράθυρό της και τον ερωτεύεται για πάντα, κρυφά από τους γονείς τους. Ο βασιλιάς, για να τη βγάλει από τη μελαγχολία όπου έχει περιπέσει, οργανώνει ένα κονταροχτύπημα· στον νικητή θα δώσει την κόρη του. Ο Ερωτόκριτος νικά και ζητά το χέρι της, αλλά ο βασιλιάς αγανακτισμένος για το θράσος του θα τον εξορίσει. Η βασιλοπούλα αρνείται να παντρευτεί τον πρίγκιπα του Βυζαντίου και τιμωρείται με εγκλεισμό, παρέα με τη νένα της (πόσοι διάλογοι και αναστεναγμοί, λόγοι παρηγορητικοί κι ελπίδες ακούγονται σε εκείνο το ερημητήριο). Στο μεταξύ ο εχθρός πολιορκεί το βασίλειο κι ένας μοναδικός ήρωας επιτυγχάνει την απελευθέρωσή του: ο Ερωτόκριτος, που έχει αλλάξει όψη χάρη σε ένα μαγικό φίλτρο. Ο άγνωστος ζητάει το χέρι της Αρετούσας, ο βασιλιάς τού το παραχωρεί αλλά η Αρετούσα, που δεν μαντεύει την ταυτότητα του νικητή και δεν μπορεί να απαρνηθεί τον έρωτά της, δεν δέχεται. Ο Ερωτόκριτος τη βάζει σε δοκιμασία, αποκαλύπτει ποιος είναι, αγκαλιάζονται, παντρεύονται και όλοι ζουν καλά και ευτυχισμένα.
✽
Πρώτο απόσπασμα
Γ. 891-936 Διάλογος Ρήγα Ηρακλή και Πεζόστρατου
Στο κομμάτι αυτό ο πατέρας του Ερωτόκριτου, ο Πεζόστρατος, θέλει να μιλήσει στον βασιλιά Ηρακλή για το αίσθημα των παιδιών τους: του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, που είναι κόρη του βασιλιά. Ο Πεζόστρατος είναι πολύ διστακτικός, γιατί οι δύο οικογένειες δεν ανήκουν στην ίδια κοινωνική τάξη και δεν ξέρει πώς θα αντιδράσει ο βασιλιάς. Έτσι, πριν αποκαλύψει ότι οι νέοι είναι σφοδρά ερωτευμένοι και αποφασισμένοι να παντρευτούν, αναπτύσσει κάποια επιχειρήματα, με τα οποία προσπαθεί να πείσει τον βασιλιά:
(α) παλιότερα οι σημαντικοί άνθρωποι θεωρούσαν βάρος την εξουσία και τα πλούτη, επειδή εκτιμούσαν τις χάρες της αρετής. Τότε οι αφέντες πάντρευαν τα παιδιά τους με απλούς ανθρώπους που είχαν όμως μυαλό, ανδρεία και ομορφιά. [στ. 899-904]
(β) η εξουσία και τα πλούτη κάποτε χάνονται. [στ. 905-906]
(γ) η γνώση (εξυπνάδα) και η ευγένεια αξίζουν περισσότερο από τις περιουσίες και τα βασίλεια. [στ. 907-908]
(δ) τη γνώση τίποτε δεν την εξαφανίζει. [στ. 909-910]
Μετά την επιχειρηματολογία του ο Πεζόστρατος ανακοινώνει το μεγάλο νέο. Όμως, ο βασιλιάς αντιδρά σκληρά:
- απορρίπτει με οργή το προξενιό.
- διώχνει τον Πεζόστρατο.
- εξορίζει τον Ερωτόκριτο και τον απειλεί με θανάτωση, αν δε φύγει μακριά.
Η αγανάκτηση του βασιλιά οφείλεται στα ήθη της εποχής:
- η κοινωνική διαφορά αποκλείει την ένωση των δύο νέων,
- ο γάμος πρέπει να συμφωνηθεί από τους γονείς και όχι από τους νέους,
- ο βασιλιάς είναι παντοδύναμος και κανείς δεν τολμά να τα βάλει με τη θέληση και τη δύναμή του. Αυτό σημαίνει επίσης ότι κανείς δεν παίρνει πρωτοβουλίες, πριν τον συμβουλευτεί. Σε αυτήν την περίπτωση οι νέοι και ο Πεζόστρατος τον φέρνουν προ τετελεσμένων γεγονότων.
 |
| Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του «Ερωτόκριτου» το 1713 |
Δεύτερο απόσπασμα
Δ. 1003-1038 Μάχη Αθηναίων και Βλάχων
Σε αυτό το απόσπασμα αξίζει να σημειωθούν οι τρόποι με τους οποίους ο ποιητής αποδίδει την πολεμική ορμή του Ερωτόκριτου:
- με παρομοιώσεις:
(α) δύο πλατιές: ορμά στη μάχη σαν ανεμοστρόβιλος (στ. 1013-1018) και σαν πεινασμένο λιοντάρι που βλέπει από μακριά τη λεία του (στ. 1025-1034)·
(β) μια σύντομη: ορμά ταχύτατα σαν αετός (1036).
- με δύο αναφορές του αφηγητή στους στίχους 1019-1020 και 1037-8:
Μ' έτοια μεγάλη μάνηταν ήσωσε στο φουσάτο,
οπού όποιος κι αν εγλίτωκε με φόβο το εδηγάτο.
Βλάχοι, κακό το πάθετε εις τό σας ηύρε αφνίδια,
εδά 'ρθασι τ' απαρθινά κι επάψαν τα παιγνίδια!
Η λειτουργία της παρομοίωσης:
(α) αποδίδει πιο ξεκάθαρα και πιο ζωντανά την είσοδο του Ερωτόκριτου στη μάχη,
(β) καθυστερεί λίγο την εξέλιξη της δράσης και προκαλεί αγωνία για τη συνέχεια,
(γ) στολίζει και ποικίλλει τη διήγηση,
(δ) δημιουργεί την κατάλληλη συναισθηματική ατμόσφαιρα.
Στιχουργική:
(α) ιαμβικός 15σύλλαβος,
(β) ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία,
(γ) ο στίχος χωρίζεται σε δύο ημιστίχια· τομή υπάρχει μετά την όγδοη συλλαβή,
(δ) όπως και στο δημοτικό τραγούδι, κάθε στίχος έχει δικό του ολοκληρωμένο νόημα. Ο κανόνας αυτός όμως δεν τηρείται πάντα. Δείτε στα παρακάτω αποσπάσματα (Ε 935-936 και Δ 1009-1010) πώς το νόημα της φράσης ολοκληρώνεται στον επόμενο στίχο:
Δε θέλω πλιο να σου μιλώ· στο ρήγα δεν τυχαίνει
τα τόσα να πολυμιλεί· κι απόβγαλ' τον να πηαίνει
κι ο λογισμός της Αρετής ολίγο τον αφήνει
να κοιμηθεί, γιατί αγρυπνά σ' τσ' αγάπης την οδύνη.
✽
Θέλω κι άλλο!
Περισσότερες πληροφορίες για τον Ερωτόκριτο και τον ποιητή του Βιτσέντζο Κορνάρο θα διαβάσει όποιος ενδιαφέρεται σε αυτόν τον ιστότοπο. Επίσης χρήσιμο υλικό θα βρείτε και στη σχετική ιστοσελίδα των Ψηφίδων για την ελληνική γλώσσα.
❦
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου