Γιώργος Θεοτοκάς, Ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου 1940
Το απόσπασμα έχει την αξία του περισσότερο ως αυθεντική μαρτυρία και λιγότερο ως λογοτεχνικό κείμενο, χωρίς ωστόσο να στερείται αισθητικών αρετών. άλλωστε, το ημερολογιακό είδος, εκτός από την ιστορική αξία που έχει, χαρακτηρίζεται από αμεσότητα και ζωντάνια. Η ανάγλυφη παρουσίαση των διαφορετικών αντιδράσεων του πλήθους (αγωνία, πόνος, συγκίνηση, πανικός, ψυχραιμία), τα κλιμακούμενα συναισθήματα του αφηγητή (έξαψη, απάθεια, ενθουσιασμός, υπερηφάνεια κ.λπ.), οι συχνές αναφορές στον ωραίο καιρό και τις περιοχές της Αθήνας, δημιουργούν ένα ζωντανό σκηνικό μέσα στο οποίο ξεδιπλώνεται μια σημαντική σελίδα της νεότερης ιστορίας μας.
Βασικά σημεία
Οι διαφορετικές αντιδράσεις των ανθρώπων
(α) ο αφηγητής: τον ξυπνούν οι καμπάνες και οι σειρήνες που σημαίνουν την κήρυξη του πολέμου. Φαίνεται ευχαριστημένος που η Ελλάδα θα πάρει μέρος και νιώθει έξαψη. Στο λεωφορείο δείχνει να ξεχνιέται, αλλά μόλις βλέπει στρατιώτες συγκινείται. Μπλέκεται με τον κόσμο στους δρόμους, περήφανος που οι συμπολίτες του είναι πειθαρχημένοι.
(β) η γριά προσφυγίνα: την έχει καταλάβει ο πανικός και η απόγνωση, γιατί έχει ζήσει τον πόλεμο και τα αποτελέσματά του στην καταστροφή της Σμύρνης τον Σεπτέμβρη του 1922. Προφανώς, φοβάται μήπως ξαναζήσει τα ίδια.
(γ) οι επιβάτες του λεωφορείου: παρόλο που θέμα της κουβέντας τους είναι φυσικά ο πόλεμος, ο αφηγητής τους βρίσκει ήρεμους και εύθυμους. Κάποιες γυναίκες όμως βάζουν τα κλάματα, όταν αντικρίζουν κάποιους στρατιώτες.
(δ) οι στρατιώτες: είναι χαρούμενοι και κάνουν σαν παιδιά.
(ε) ο κόσμος στους δρόμους: κυκλοφορεί, φαίνεται εύθυμος, αλλά όχι φοβισμένος. Σε λίγο θα κυριαρχήσει ο ενθουσιασμός. Κάποιοι νέοι που διαδηλώνουν καταστρέφουν τα γραφεία μιας ιταλικής αεροπορικής εταιρείας.
... οι άνθρωποι ανάλογα με τα βιώματα και τον χαρακτήρα τους αντιδρούν διαφορετικά στο άκουσμα του πολέμου. Η γυναίκα, π.χ., που έζησε τη Μικρασιατική καταστροφή, πανικοβάλλεται, η μάνα αγωνιά για τα παιδιά της, οι νεαροί και άπειροι από πόλεμο στρατιώτες διασκεδάζουν και ο αφηγητής περνά από διάφορες συναισθηματικές φάσεις.Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, βιβλίο εκπαιδευτικού, σελ. 61
Πόλεμος και καθημερινή ζωή
Η κήρυξη του πολέμου βγάζει τους Αθηναίους στους δρόμους. Ο καιρός είναι εξαιρετικός και η ατμόσφαιρα παθιασμένη, με σημαίες, μουσικές και πανηγυρισμούς, που θυμίζουν τους εορτασμούς των εθνικών επετείων.
Η εθνική ομοψυχία
Ο αφηγητής μέσα στη γιορτινή ατμόσφαιρα νιώθει ότι οι συμπολίτες του, αντιμέτωποι με το συγκλονιστικό γεγονός του πολέμου, έχουν ξεχάσει τις διαφορές τους. Τώρα ξυπνά το φιλότιμο, η διάθεση να ενισχύσει ο καθένας την δοκιμαζόμενη πατρίδα. Αισθάνονται ενωμένοι αυτές τις στιγμές: η ομοψυχία κυριαρχεί.
❧
Παράλληλο κείμενο
Άγγελος Τερζάκης, Έξω ξημέρωνε η 28η Οκτωβρίου…
Ένας άνεμος καινούργιος, ανυποψίαστος, άρχιζε να φυσάει πάνω στην Αθήνα. Ήταν η ώρα 6 όταν οι σειρήνες της αντιαεροπορικής άμυνας ξύπνησαν την πολιτεία. Ο ουρανός ήταν πεντακάθαρος, λεύκαζε ο όρθρος, μύριζε δροσιά. Στους δρόμους, τους έρημους ακόμα, κρότησαν μερικά παραθυρόφυλλα, κάποιες μπαλκονόπορτες. Οι άνθρωποι ξυπνούσαν ξαφνιασμένοι, ρωτούσαν τους πρώτους διαβάτες. Ένα βουητό ανέβαινε λίγο-λίγο από γύρω, από μακρυά, τα πρώτα ομαδικά βήματα πάφλασαν στην άσφαλτο. Μάτια υψώνοντας στον ουρανό, έψαχναν. Όμως σ’ όλη αυτή την κίνηση που άρχιζε και πύκνωνε σε μικρές συντροφιές, σε ομάδες που ξεκινούσαν για τα κέντρα, δεν ξεχώριζες ταραχή ή αγωνία. Μια διάθεση ευφορίας, κέφι ανάλαφρο, αλλόκοτο, ξεσήκωνε τις ψυχές, πρωινό αγέρι που κολπώνει το πανί. Στα μάτια των ανθρώπων που αντικρύζονταν, έφεγγε ένα χαρούμενο ξάφνιασμα, σάμπως όλος αυτός ο κόσμος, ο ίσαμε χτές βουτηγμένος στην καθημερινότητα και στη βιοπάλη, να μάθαινε ξαφνικά πώς έχει μέσα του κρυμμένα νιάτα.
Άγγελος Τερζάκης, Ελληνική εποποιία 1940-41, Αθήνα 1964, σελ. 39-40.
Θέλω κι άλλο!
Περισσότερες πληροφορίες για την 28η Οκτωβρίου 1940 και τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο δείτε σε αυτό το επεισόδιο του ντοκιμαντέρ Εμείς οι Έλληνες.
❦
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου