Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (10) - Εικονομαχία

Παράδειγμα εικονοκλαστικής διακόσμησης στο ναό της Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη: Ένας απλός σταυρός. [πηγή Βικιπαίδεια]

Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων

  

 

Βασικά σημεία:

 

1. (α) ποιο ερώτημα βρίσκεται στη βάση της Εικονομαχίας;

Είναι αποδεκτή η λατρεία των εικόνων από το Ορθόδοξο δόγμα;

(β) εικονομάχοι αυτοκράτορες:

Την Εικονομαχία ξεκίνησε ο ιδρυτής της συριακής δυναστείας, Λέων Γ΄ (717-741) και την συνέχισε ο γιος του, Κωνσταντίνος Ε΄ (741-775). Επειδή κατάγονταν από τις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας, ήταν επηρεασμένοι από τις ανεικονικές αντιλήψεις και θεωρούσαν ειδωλολατρική πρακτική τη λατρεία των εικόνων.

 

Νόμισμα (σόλιδος) που απεικονίζει τον Λέοντα Γ΄ και τον Κωνσταντίνο Ε΄ [πηγή Βικιπαίδεια]

 

(γ) ποια τα επιχειρήματα των εικονομάχων;

Θεολογικού χαρακτήρα	Πολιτικοκοινωνικού χαρακτήρα
- Όσοι λατρεύουν τις εικόνες είναι ειδωλολάτρες. - Δεν πρέπει να προσκυνούνται ανθρώπινα κατασκευάσματα. - Δεν υπάρχει η συνήθεια της προσκύνησης των εικόνων στην Ορθόδοξη παράδοση. - Όσοι λατρεύουν τις εικόνες φτάνουν σε υπερβολές και αποδίδουν στις εικόνες υπερφυσικές ιδιότητες (πίστη σε δεισιδαιμονίες).	- Οι εικονομάχοι αυτοκράτορες ήθελαν να υποστηρίξουν τους πληθυσμούς της Ανατολής που υιοθετούσαν τις ανεικονικές αντιλήψεις και ήταν η κύρια γραμμή άμυνας εναντίον των Αράβων. - Επίσης, ήθελαν να περιορίσουν την επιρροή των μοναχών. - Οι εικονομάχοι πίστευαν ότι ο Θεός τιμωρούσε με ήττες τους Βυζαντινούς λόγω των παρεκκλίσεων στο θέμα της λατρείας των εικόνων.

2. (α) πρώτη φάση:

i. το ξεκίνημα και η στάση απέναντι στους εικονόφιλους:

Κράτησε από το 726 ως το 787. Βασικά γεγονότα:

• Απομακρύνθηκε η εικόνα του Χριστού από την Χαλκή Πύλη της Κωνσταντινούπολης παρά τις διαμαρτυρίες του λαού.
• Το 730 δημοσιεύτηκε το πρώτο εικονομαχικό διάταγμα και οι εικονόφιλοι τιμωρήθηκαν εξορίες, φυλακίσεις και δημεύσεις περιουσιών.
• Ο Κωνσταντίνος Ε΄ κυνήγησε τους μοναχούς και κατέστρεψε μονές.

ii. ο μεγάλος θεολόγος που υπερασπίστηκε τις εικόνες· η λήξη της α΄ φάσης της Εικονομαχίας:

• Ο Ιωάννης Δαμασκηνός πήρε το μέρος των εικονολατρών.
• Η πρώτη φάση έληξε το 787 με την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο (πρωτοβουλία της αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας) που αποκατέστησε τις εικόνες, σημειώνοντας ότι σε αυτές αποδίδεται μόνο τιμητική προσκύνηση.

Ο Ιωάννης Δαμασκηνός (676-749) [πηγή Βικιπαίδεια]

 

(β) δεύτερη φάση: ποιος και γιατί την ξεκίνησε και πώς τερματίστηκε;

 

Η δεύτερη φάση άρχισε το 815 από τον Λέοντα Ε΄ τον Αρμένιο, που θεωρούσε ότι η λατρεία των εικόνων προκαλούσε τις ήττες των Βυζαντινών στα πεδία των μαχών. Έληξε ύστερα από κινήσεις της αυγούστας Θεοδώρας με τη Σύνοδο του 843, που αποκατέστησε πανηγυρικά τις εικόνες.

 

3. Συνέπειες

Η Εικονομαχία είχε σοβαρές συνέπειες σε ζητήματα πολιτικής και πολιτισμού:

• Διχάστηκε ο λαός της αυτοκρατορίας.
• Παρουσιάστηκαν σημαντικά προβλήματα στην εξωτερική πολιτική: η Εκκλησία της Ρώμης απομακρύνθηκε από την Κωνσταντινούπολη και προσέγγισε Φράγκους ηγεμόνες.
• Καταστράφηκαν έργα τέχνης αλλά και κείμενα των εικονομάχων.

✍ Άσκηση

Δοκιμάστε τις γνώσεις σας λύνοντας την επόμενη διαδραστική άσκηση:

 

Θέλω κι άλλο!

• Χρονολόγιο - ιστοριογραμμή της Εικονομαχίας: εφαρμογή από το Φωτόδεντρο.
• Εικονομαχία - Μελετώντας μία ιστορική πηγή: εφαρμογή από το Φωτόδεντρο.
• Εικονομαχία - Τα επιχειρήματα εικονομάχων και εικονολατρών: εφαρμογή διερεύνησης πηγών από το Φωτόδεντρο.
• Δραστηριότητα εμπέδωσης από το Φωτόδεντρο.
• Συντάσσοντας το γλωσσάριο της Εικονομαχίας: άσκηση από το Φωτόδεντρο.
• Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες για την Εικονομαχία στις ιστορικές σελίδες του Ινστιτούτου Μείζονος Ελληνισμού.
• Διαβάστε το σχεδιάγραμμα της ενότητας με ασκήσεις πολλαπλής επιλογής και παραπομπές σε δραστηριότητες από το Φωτόδεντρο.

 

❦