Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (13) - Πέρσες και Έλληνες: Δύο κόσμοι συγκρούονται

Πέρσης και Έλληνας οπλίτης μάχονται. Παράσταση σε αττική κύλικα του 5ου π.Χ. αι. (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

 

Πέρσες και Έλληνες: Δύο κόσμοι συγκρούονται

⇒ Πολύ χρήσιμη για την μελέτη των Περσικών πολέμων είναι αυτή η εφαρμογή του Φωτόδεντρου, που περιέχει διαδραστικούς χάρτες, χρονογραμμή και επεξηγηματικά κείμενα. Αξίζει τον κόπο να της ρίξετε μια ματιά!

 

Βασικά σημεία

 

1. Περσικό κράτος

(α) ποιος θεωρείται ο ιδρυτής του και πώς διοικούνταν το κράτος; 

Ιδρυτής θεωρείται ο Κύρος Α΄ (645-602 π.Χ.). Το τεράστιο περσικό κράτος ήταν χωρισμένο σε μεγάλες περιφέρειες (σατραπείες), τις οποίες διοικούσαν οι σατράπες.

(β) ο σπουδαιότερος θεός των Περσών;

Ήταν ο Αχουραμάσδα, θεός της σοφίας και της αλήθειας.

 

Η σταδιακή επέκταση του περσικού κράτους (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

2. Ιωνική Επανάσταση (499-494 π.Χ.)

(α) αίτια: οι ελληνικές πόλεις της Μικρασίας ήταν δυσαρεστημένες, γιατί ελέγχονταν από τους Πέρσες και πλήρωναν σε αυτούς βαρύ φόρο. 

 
(β) αφορμή: τα οικονομικά προβλήματα που δημιούργησε στους Έλληνες της Μικρασίας ο περσικός έλεγχος του Ελλησπόντου και της Θράκης. 

 
(γ) ποιοι ενίσχυσαν τους Μικρασιάτες Έλληνες;
Μόνο οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς στέλνοντας 25 πλοία. 

 
(δ) ποια η κατάληξη;
Η Ιωνική Επανάσταση τελικά απέτυχε. Η Μίλητος, που είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα, καταστράφηκε ολοκληρωτικά.

 

Χάρτης που απεικονίζει τα σημαντικότερα γεγονότα της Ιωνικής Επανάστασης και των Περσικών πολέμων (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

3. Η εκστρατεία του Μαρδόνιου

(α) ποιος ήταν και πότε κινήθηκε εναντίον της Ελλάδας;

Ο Μαρδόνιος ήταν γαμπρός του πέρση βασιλιά Δαρείου και εκστράτευσε το 492 π.Χ.

(β) ποια η διαδρομή του στρατού του;  

Ελλήσποντος - Θράκη - Μακεδονία.

(γ) ποια η κατάληξη της εκστρατείας;

Ο στόλος του καταστράφηκε από τρικυμία στον Άθω και η εκστρατεία ματαιώθηκε. Οι Πέρσες επανέφεραν τη Θράκη κάτω από τον έλεγχό τους.

4. Η μάχη του Μαραθώνα

(α) με ποιο σκεπτικό ο Δαρείος οργάνωσε νέα εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας; Ποιοι τέθηκαν επικεφαλής;

Ήθελε να τιμωρήσει τους Αθηναίους και τους Ερετριείς που ενίσχυσαν τους Έλληνες της Μικρασίας στην Ιωνική Επανάσταση. Επικεφαλής της νέας εκστρατείας ήταν ο Δάτης και ο Αρταφέρνης.

(β) ποια πόλη χτύπησαν πρώτα και ποιο το αποτέλεσμα;  

Πρώτα επιτέθηκαν στην Ερέτρια και την κατέστρεψαν. Έπειτα στρατοπέδευαν στον Μαραθώνα.

(γ) ποιοι αντιμετώπισαν τους Πέρσες στο Μαραθώνα; Με ποιον αρχηγό; Ποιο το αποτέλεσμα της σύγκρουσης;

Δέκα χιλιάδες Αθηναίοι και χίλιοι Πλαταιείς, με επικεφαλής τον Μιλτιάδη, νίκησαν τους Πέρσες.

✽

 

Η οριστική απομάκρυνση της περσικής επίθεσης

 

Βασικά σημεία

1. Το συνέδριο του Ισθμού (481 π.Χ.)

Για ποιο λόγο έγινε;

Οι Έλληνες είχαν υποψιαστεί ότι οι Πέρσες θα επέστρεφαν, γι’ αυτό στο συνέδριο του Ισθμού πήραν την απόφαση να αντιμετωπίσουν ενωμένοι οποιαδήποτε νέα περσική απειλή.

2. Η μάχη των Θερμοπυλών

(α) παρακολούθησε με τη βοήθεια του χάρτη την κίνηση του περσικού στρατού:

Ο στρατός και ο στόλος των Περσών ακολούθησαν κοινή πορεία από τη Μικρασία, στη Θράκη, Μακεδονία, Θεσσαλία και τελικά Αττική.

Τα στενά των Θερμοπυλών: αρχαία και σύγχρονη ακτογραμμή (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

(β) γιατί οι Έλληνες αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στις Θερμοπύλες; Ποιος ήταν αρχηγός των ελληνικών δυνάμεων;

Οι Θερμοπύλες ήταν κατάλληλο σημείο λόγω της στενότητας του τόπου. Επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων ήταν ο σπαρτιάτης Λεωνίδας.

(γ) πώς εξελίχθηκε η μάχη και πώς βγήκαν από το αδιέξοδο οι Πέρσες;

Οι πρώτες επιθέσεις των Περσών απέτυχαν. Όμως, ένας κάτοικος της περιοχής, ο Εφιάλτης, οδήγησε τους Πέρσες στα νώτα των ελληνικών δυνάμεων. Οι 300 του Λεωνίδα μαζί με 700 Θεσπιείς, που έμειναν, έπεσαν ηρωικά.

 

Η εξέλιξη της μάχης των Θερμοπυλών (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

3. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας

(α) ποιος αποφάσισε να ναυμαχήσουν οι Έλληνες στη Σαλαμίνα και γιατί; 

Ο στρατηγός των Αθηναίων Θεμιστοκλής αποφάσισε να γίνει η ναυμαχία στα στενά της Σαλαμίνας, επειδή εκεί οι Πέρσες δεν θα είχαν δυνατότητα να παρατάξουν όλον τον στόλο τους.

(β) ποιο το αποτέλεσμα της σύγκρουσης; Ποιες αποφάσεις πήρε ο Ξέρξης;

Οι Πέρσες ηττήθηκαν και ο Ξέρξης εγκατέλειψε την Ελλάδα. Όμως, η περσική εκστρατεία συνεχίστηκε.

 

πηγή: Βικιπαίδεια

 

4. Η μάχη των Πλαταιών

(α) ποιος Πέρσης αρχηγός συνέχισε την εκστρατεία; Ποιες οι κινήσεις του;

Ο Ξέρξης άφησε πίσω του τον Μαρδόνιο, για να συνεχίσει την προσπάθεια. Αυτός αποσύρθηκε στη Θεσσαλία, για να ξεχειμωνιάσει, ενώ παράλληλα επιχείρησε να προσεταιριστεί τους Αθηναίους, οι οποίοι αρνήθηκαν.

(β) ποια άλλη σύγκρουση έγινε την ίδια μέρα με τη μάχη των Πλαταιών;

Το 479 π.Χ. την ίδια μέρα οι Πέρσες ηττήθηκαν και στη μάχη των Πλαταιών (επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων ήταν ο σπαρτιάτης Παυσανίας) και στη ναυμαχία της Μυκάλης (με αρχηγό του ελληνικού στόλου τον σπαρτιάτη Λεωτυχίδη).

5. Συνέπειες των ελληνοπερσικών συγκρούσεων

• Σταμάτησε η επεκτατική πολιτική των Περσών.
• Πολλές ελληνικές πόλεις της Μικρασίας κέρδισαν την ελευθερία τους.
• Η αυτοπεποίθηση των Ελλήνων τονώθηκε μετά τις επιτυχίες.

Οι Περσικοί πόλεμοι με μια ματιά

Περσικές κινήσεις	Σκοπός	Τόποι γεγονότων και συγκρούσεων	Πέρσες και Έλληνες ηγέτες	Αποτέλεσμα
α΄ απόπειρα	προσπάθεια επέκτασης των Περσών στον ελλαδικό χώρο	καταστροφή περσικού ναυτικού στον Άθω (492)	Μαρδόνιος	Υποχώρηση Περσών· υποταγή Μακεδόνων και Θρακών
α΄ εκστρατεία	τιμωρία Ερετριέων και Αθηναίων	Ερέτρια και Μαραθώνας (490)	Δάτις και Αρταφέρνης, Μιλτιάδης	Καταστροφή Ερέτριας και ήττα των Περσών στον Μαραθώνα
β΄ εκστρατεία	κατάκτηση όλου του ελληνικού χώρου	Θερμοπύλες (480)	Ξέρξης, Λεωνίδας	Ήττα των Ελλήνων
		Σαλαμίνα (480)	Ξέρξης, Θεμιστοκλής	Ήττα και υποχώρηση των Περσών
		Πλαταιές (479)	Μαρδόνιος, Παυσανίας	Ήττα των Περσών
		Μυκάλη (479)	Λεωτυχίδας

✽

 

Θέλω κι άλλο!

1. Η αποφασιστικότητα του Θεμιστοκλή πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας (Πλούταρχος, Θεμιστοκλής 12.2-5)

[12.2] Αλλά, όταν ο στόλος των εχθρών φάνηκε στην Αττική και πλέοντας προς το λιμάνι του Φαλήρου σκέπασε τ’ ακρογιάλια ολόγυρα και ο ίδιος ο βασιλιάς με το πεζικό του κατέβηκε στη θάλασσα και τον είδαν με συγκεντρωμένο το στρατό του, γιατί όλες οι δυνάμεις του εχθρού μαζεύτηκαν σ’ ένα μέρος, τότε πια σβήστηκαν από το μυαλό των Ελλήνων τα λόγια του Θεμιστοκλή. Οι Πελοποννήσιοι έστρεφαν πάλι τα βλέμματά τους με ανησυχία προς τον Ισθμό και θύμωναν, αν κανένας τους έκανε άλλη πρόταση· έτσι αποφάσισαν να φύγουν τη νύχτα και δόθηκε διαταγή στους κυβερνήτες για το ξεκίνημα των πλοίων. [12.3] Στην περίπτωση αυτή ο Θεμιστοκλής, καταλυπημένος από τη σκέψη ότι οι Έλληνες, αδιαφορώντας για τη βοήθεια που τους προσφέρουν ο τόπος και τα στενά, έμελλαν να σκορπιστούν στις πόλεις τους, σκέφτηκε και σχεδίασε το περίφημο τέχνασμα με το Σίκιννο. [12.4] Ο Σίκιννος αυτός ήταν περσικής καταγωγής, αιχμάλωτος πολέμου, μα αφοσιωμένος στο Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών του. Τον έστειλε λοιπόν κρυφά στον Ξέρξη και του έδωσε διαταγή να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, προτιμά να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του βασιλιά και γι’ αυτό σπεύδει να του κάμει γνωστό ότι οι Έλληνες σκέφτονται να φύγουν κρυφά και τον προτρέπει να μην τους αφήσει να φύγουν, παρά τη στιγμή που βρίσκονται σε αταξία και είναι χωρίς το πεζικό τους, να επιτεθεί και να καταστρέψει τη ναυτική τους δύναμη. [12.5] Ο Ξέρξης που πίστεψε πως αυτά του τα έλεγε άνθρωπος που τον αγαπά, ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους πλοιάρχους τα άλλα πλοία να τα ετοιμάσουν με ησυχία, αλλά με διακόσια να ξεκινήσουν αμέσως, για να περικυκλώσουν όλο το πέραμα γύρω γύρω και να περιζώσουν τα κοντινά νησιά, ώστε να μην ξεφύγει κανένας από τους εχθρούς του.

[πηγή: Πλουτάρχου Βίοι, Θεμιστοκλής και Περικλής, Β΄ Γυμνασίου,

εισ. μτφ. σχόλ. Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1966]

2. Μια «αιολική τανάλια» έφερε τη νίκη στη Σαλαμίνα: ένα ενδιαφέρον άρθρο που επισημαίνει τη σημασία των ανέμων για την ελληνική νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

 

3. Ιστορίης Απόδεξις: μία ψηφιακή έκθεση για τους Περσικούς πολέμους. 

4. Τα ξύλινα τείχη: βίντεο κινουμένων σχεδίων που παρουσιάζει τη συμβολή του αθηναϊκού στόλου στη νίκη εναντίον των Περσών και τις εγκαταστάσεις του λιμανιού του Πειραιά (από το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος). 

 

5. 2.500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας - Ο Θρίαμβος της Δημοκρατίας: ντοκιμαντέρ από το Cosmote TV με θέμα την Ιωνική Επανάσταση και τα Μηδικά.

 

 

✍ Άσκηση

Δοκιμάστε τις γνώσεις σας λύνοντας την επόμενη διαδραστική άσκηση (φροντίστε να έχετε μελετήσει καλά τις ενότητες Πέρσες και Έλληνες: δύο κόσμοι συγκρούονται και Η οριστική απομάκρυνση της περσικής επίθεσης):

 ❦